Przebieg przeglądu partnerskiego w GUS
W celu zapewnienia sprawnego przygotowania GUS do wizyty audytorów podczas przeglądu partnerskiego, w Urzędzie podjęto szereg działań przygotowawczych. Powołany został koordynator krajowy przeglądu partnerskiego w polskiej statystyce publicznej, którym została Pani Grażyna Marciniak, Wiceprezes GUS. W pracach związanych z przeglądem koordynator krajowy był wspierany przez Zespół ds. przygotowania i przeprowadzenia przeglądu partnerskiego powołany zarządzeniem wewnętrznym Prezesa GUS nr 8 z dnia 14 lutego 2014 r. w sprawie organizacji przeglądu partnerskiego.
Zespół ten koordynował prace związane z przygotowaniem i przekazaniem audytorom wymaganej dokumentacji, na którą składały się:
- kwestionariusz samooceny wdrażania zasad EKPS (Self- assessment questionnaire on the implementation of the European Statistics Code of Practice);
- kwestionariusz dotyczący pełnienia funkcji koordynacyjnej przez GUS w krajowym systemie statystycznym (Questionnaire on the Coordination role of NSIs);
- kwestionariusz na temat współpracy i stopnia integracji w Europejskim Systemie Statystycznym (Questionnaire on cooperation/level of integration achieved by the ESS);
- kwestionariusz wdrażania zasad EKPS przeznaczony dla innych producentów statystyki europejskiej (ONAs);
- opis krajowego systemu statystycznego w tzw. „core document”.
Ponadto z uwagi na obszerność i złożoność tematyki oraz potrzebę zapewnienia udziału w spotkaniach z audytorami nie tylko statystyków, ale również przedstawicieli innych środowisk, w styczniu i lutym 2015 r. w GUS zorganizowane zostały spotkania informacyjne przygotowujące uczestników przeglądu do wizyty audytorów.
W ramach kolejnej fazy długiego procesu przeglądu partnerskiego, w dniach 23-27 lutego 2015 r. odbyły się w GUS spotkania tematyczne z audytorami, będącymi niezależnymi ekspertami wybranymi w drodze konkursu w składzie:
- Pan Hallgrimur Snorrason – przewodniczący zespołu audytorskiego (peer reviewers chair),
- Pan Jagdev Virdee – audytor (peer reviewer),
- Pan Jan Byfuglien – audytor (peer reviewer).
W przeglądzie uczestniczył również obserwator z Eurostatu - Pani Claudia Junker, której zadaniem było dbanie, aby przegląd partnerski przebiegał zgodnie z przyjętą metodologią, jednolitą dla wszystkich uczestników ESS (warto dodać, że również Eurostat został poddany przeglądowi).
Poszczególne sesje spotkań dotyczyły przeglądu kolejnych zasad EKPS, oceny koordynacyjnej roli GUS w relacjach z użytkownikami i dostawcami danych oraz innymi producentami statystyk europejskich (ONAs), współpracy ze środowiskiem naukowym oraz komunikacji z mediami. Audytorów interesowała również ocena funkcjonowania krajowego systemu statystycznego z punktu widzenia młodych statystyków o stażu pracy nie przekraczającym 5 lat.
Podstawą oceny i wyjaśnień składanych podczas rozmów był EKPS i dokumentacja przygotowana przez GUS i ONAs, przekazana audytorom przed wizytą.
W spotkaniach uczestniczyli przedstawiciele GUS i 3 urzędów statystycznych, osoby reprezentujące innych producentów statystyk europejskich (ONAs), dostawców danych i odbiorców informacji wynikowych (środowisko naukowe, media). Łącznie w rozmowach z audytorami wzięło udział 115 osób. Skład osobowy poszczególnych spotkań zawarty jest w raporcie oceniającym implementację zasad EKPS w krajowym systemie statystycznym.
Jaka jest różnica w rundzie 2014-2015 w porównaniu z poprzednią rundą przeglądów?
Druga runda przeglądów partnerskich była przedsięwzięciem zakrojonym na dużo szerszą skalę niż ta, która prowadzona była w latach 2006-2008 r. Po pierwsze przegląd objął wszystkie zasady EKPS. Oznacza to, iż przykładowo audytorzy skupili się zarówno na kwestiach związanych z pracownikami statystyki, ich liczbie, kwalifikacjach i charakterystyce pracy, jak i na publikowanych przez statystykę oficjalną informacjach, ich jakości merytorycznej, ale również atrakcyjności wizualnej i dostosowaniu do poszczególnych grup odbiorców.
Po drugie, po raz pierwszy przeglądy partnerskie w krajach członkowskich ESS uwzględniały w tak szerokim zakresie innych, poza krajowymi urzędami statystycznymi, producentów danych statystycznych, a także dostawców tych informacji oraz ich odbiorców. Na spotkania z audytorami zostali zaproszeni wszyscy ci, dla których informacje statystyczne są niezbędne w codziennej pracy, tj. dziennikarze, przedstawiciele środowiska naukowego, organizacji społecznych, instytucji publicznych. Audytorzy rozmawiali również z osobami reprezentującymi firmy i instytucje sektora publicznego i prywatnego, uczestniczące w badaniach statystyki publicznej.
Działania po zakończeniu przeglądu partnerskiego
W wyniku przeprowadzonego przeglądu partnerskiego polskiego systemu statystycznego audytorzy przygotowali dwa raporty:
- Raport dotyczący wdrażania zasad EKPS z uwzględnieniem funkcji koordynacyjnej krajowego urzędu statystycznego (Peer Review Report on compliance with the Code of Practice and the coordination role of the national statistical institute)
Dokument jest dostępny na stronie internetowej GUS oraz na stronie Eurostatu, gdzie zamieszczono również raporty dla innych krajów członkowskich UE i krajów EFTA. Raport dotyczący Polski zawiera 17 rekomendacji mających na celu usprawnienie wdrażania zasad EKPS w polskim systemie statystycznym.
W odpowiedzi na rekomendacje audytorów GUS opracował plan działań usprawniających wraz z proponowanymi terminami ich realizacji. Został on zaakceptowany przez Eurostat w dniu 03.07.2015 r. Dokument jest udostępniony na stronie internetowej GUS, a także na stronie Eurostatu wskazanej powyżej. Postępy w realizacji działań usprawniających i wdrażaniu ich efektów podlegały corocznemu monitoringowi prowadzonemu pod kierunkiem Eurostatu.
- Raport dotyczący współpracy i stopnia integracji w Europejskim Systemie Statystycznym (Peer Review Report on cooperation/level of integration within the European Statistical System)
Dokument ten został wykorzystany przez Eurostat do przygotowania raportu zbiorczego oceniającego funkcjonowanie Europejskiego Systemu Statystycznego pod kątem jego integracji i zdolności spójnego reagowania na zmieniające się i rosnące potrzeby unijnej polityki dotyczące wysokiej jakości informacji statystycznych.
Zgodnie z przyjętą procedurą, Eurostat prowadził co roku monitoring wdrażania działań usprawniających po przeglądzie partnerskim w krajach członkowskich Unii Europejskiej. Informacje na temat postępu prac realizowanych przez GUS w zakresie sformułowanych rekomendacji są przekazywane do Eurostatu w dokumencie Improvement actions peer review-final.