Biuletyn Informacji Publicznej

Do zadań Rządowej Rady Ludnościowej należy przede wszystkim:
 

• Przedkładanie każdego roku Radzie Ministrów RP raportów o sytuacji demograficznej kraju

W okresie funkcjonowania Rządowej Komisji Ludnościowej i Rządowej Rady Ludnościowej do 2014 roku opracowano 38 raportów o sytuacji demograficznej Polski. Zawierają one sugestie w sprawie podejmowania działań w zakresie polityki ludnościowej państwa.
 

• Inicjowanie prac legislacyjnych i opiniowanie aktów prawnych w zakresie polityki ludnościowej

W tym zakresie najważniejszym obszarem działania RRL są prace nad przygotowaniem założeń programu polityki ludnościowej w Polsce. Podjęte one zostały z inicjatywy Rządowej Rady Ludnościowej. Decyzja w tej sprawie była następstwem zapisów Deklaracji I Kongresu Demograficznego w Polsce (2002), w której uczestnicy Kongresu apelowali o podjęcie skoordynowanych działań pozwalających na zahamowanie niekorzystnych trendów demograficznych. Rządowa Rada Ludnościowa powołała Zespół ds. opracowania założeń programu polityki ludnościowej, składający się z pracowników naukowych z różnych ośrodków w kraju oraz przedstawicieli resortów realizujących zadania związane z polityką ludnościową. W efekcie tych prac powstały opracowania:

• Założenia polityki ludnościowej w Polsce – pod kier. Prof. dr hab. Bożeny Balcerzak–Paradowskiej.
• O polską politykę migracyjną – pod kier. Prof. dr hab. Antoniego Rajkiewicza.

W efekcie opracowano jednolity dokument „Założenia polityki ludnościowej w Polsce”.

Rządowa Rada Ludnościowa w ramach swoich statutowych obowiązków ponadto opracowała:

• Stanowisko w kwestii aktualizacji Narodowego Programu Zdrowia, formułując opinię o potrzebie reaktywowania medycyny szkolnej, przyjęcia programu promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej oraz zmniejszenia nierówności w dostępie do ochrony zdrowia. Stanowisko w tych kwestiach przekazano Ministrowi Zdrowia;
• Stanowisko dotyczące projektu „Założenia ustawy o świadczeniach rodzinnych”;
• Stanowisko dotyczące projektu „Strategia polityki społecznej 2002–2005”;
• Wnioski i zalecenia do raportów ”Sytuacja demograficzna Polski. Raporty 2000–2011”;
• Informację o sytuacji demograficznej Polski przedstawioną na posiedzeniu Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sejmu RP w dniu 24 kwietnia 2002 r.;
• Stanowisko wraz z Komitetem Nauk Demograficznych PAN dotyczące „Założeń prognozy ludności Polski na lata 2003 – 2030”, dokumentu autorstwa Lecha Bolesławskiego, Departament Statystyki Społecznej GUS (wersja z sierpnia z uzupełnieniami z września 2003 r.);
• Stanowisko Rządowej Rady Ludnościowej w sprawie „Projektu Programu Polityki Rodzinnej”;
• Stanowisko Rządowej Rady Ludnościowej w sprawie „Spisu ludności i mieszkań 2011”;
• Stanowisko Rządowej Rady Ludnościowej w sprawie „Bezpieczeństwo zdrowotne ludności Polski”;
• Stanowisko Rządowej Rady Ludnościowej w sprawie „Starzenie się ludności Polski a zabezpieczenie społeczne”;
• Stanowisko Rządowej Rady Ludnościowej w sprawie „Poprawa żywienia i zwiększenie aktywności fizycznej ludności Polski”;
• Stanowisko Rządowej Rady Ludnościowej w sprawie ”Zachorowalności i umieralności na choroby nowotworowe oraz konieczności poprawy profilaktyki i wyników leczenia pacjentów nowotworowych w obliczu wyzwań demograficznych w Polsce”.

• Inicjowanie badań naukowych, w tym formułowanie tematyki i opiniowanie założeń metodycznych w dziedzinie demografii i polityki ludnościowej

Rządowa Rada Ludnościowa w ramach inicjowania, organizowania i współdziałania w organizowaniu konferencji i sympozjów poświęconych zagadnieniom polityki ludnościowej była organizatorem i współorganizatorem:

• Europejskiej Konferencji Ludnościowej zorganizowanej przez European Association for Population Studies, w dniach 26–30 sierpnia 2003 r. w Warszawie, przy współudziale SGH, Komitetu Nauk Demograficznych PAN, PTD, GUS;
• Ogólnopolskiego Szczytu w Sprawach Dzieci w dniach 23–24 maja 2003 r zorganizowanego przez Rzecznika Praw Dziecka. Przewodniczący RRL wystąpił na sesji inauguracyjnej oraz wziął udział w sesji tematycznej 2 nt. Dzieci w okresie transformacji – wyzwania demograficzne i społeczno–ekonomiczne– ocena sytuacji w kontekście realizacji zapisów Konstytucji RP, Konwencji o prawach dziecka oraz zobowiązań Deklaracji Światowego Szczytu w Sprawach Dzieci oraz w sesji końcowej. Celem spotkania była ocena głównych problemów w zakresie opieki nad dzieckiem w Polsce w kontekście deklaracji, uzgodnień i zobowiązań Światowego Szczytu w Sprawach Dzieci (Nowy Jork 7–10 maja 2002 r.)
• Konferencji Jubileuszowej RRL pt. "Przemiany ludnościowe w Polsce. Przeszłość i perspektywy”, Rządowa Rada Ludnościowa, 14.05.2009.
• Konferencji naukowej pt. ”Aktualne przemiany demograficzne a gospodarka Polski”, Rządowa Rada Ludnościowa, 17.12.2009 r.
• Konferencji naukowej pt. „Żywność i żywienie a polityka ludnościowa w Polsce”, pod honorowym patronatem Ministra Zdrowia oraz Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 23.11.2010.
• Konferencji naukowej pt. „Zachorowalność i umieralność na nowotwory a sytuacja demograficzna Polski” zorganizowana przez Rządową Radę Ludnościową, 3.12.2013 r.
• Konferencji Jubileuszowej z okazji 40-lecia  RRL pt. „Przemiany ludnościowe w Polsce – przyszłość demograficzna”, 1.10.2014.

• Współdziałanie z międzynarodowymi organizacjami (ONZ, Rada Europy, OECD i inne) w obszarze problematyki ludnościowej

W ramach współpracy RRL z ONZ najważniejszym obszarem jest udział w pracach Komisji Ludności i Rozwoju ONZ. Dzięki staraniom Rządowej Rady Ludnościowej i Ministerstwa Spraw Zagranicznych Polska została wybrana na lata 2001–2004 oraz 2008–2011 w skład tej Komisji. W tym zakresie RRL we współpracy z odpowiednimi resortami opracowuje stosowne materiały na sesje Komisji i ustala skład delegacji reprezentujących Polskę, a mianowicie:

• na 35. Sesji Komisji (Nowy Jork 1–5 kwietnia 2002 r.) delegacja polska przedstawiła stanowisko rządu RP na temat praw prokreacyjnych i zdrowia prokreacyjnego, ze szczególnym odniesieniem do doświadczeń w zwalczaniu chorób związanych z zarażeniem wirusowym ludzkiego systemu odpornościowego HIV, zgodne z polskim prawodawstwem,
• na 36. Sesji Komisji (Nowy Jork 31 marca – 4 kwietnia 2003 r.) delegacja polska przedstawiła stanowisko rządu RP na temat ludności, edukacji i rozwoju w Polsce w postaci przedłożonego raportu,
• na 37. Sesji Komisji (Nowy Jork, 22–26 marca 2004 r.) delegacja polska przedstawiła stanowisko rządu RP na temat: „Dziesięć lat po Kairze. Raport Narodowy Polska.” W stanowisku zawarto informację o sytuacji demograficznej Polski, zagadnienia zdrowia prokreacyjnego, powszechnego dostępu do edukacji (w tym edukacji kobiet), zagadnienia równości płci i statusu kobiet w Polsce oraz zagadnienia polityki ludnościowej w kontekście celów przyjętych w Programie Działania ICPD, Kair l994,
• na 38. Sesji Komisji (Nowy Jork, 4–8 kwietnia 2005 r.) delegacja polska przedstawiła stanowisko rządu RP na temat rozwoju ludności w Polsce w kontekście epidemii HIV/AIDS,
• na 39. Sesji Komisji (Nowy Jork, 4–7 marca 2006 r.) delegacja polska przedłożyła krótką informację prezentującą sytuację migracyjną w Polsce,
• na 40. Sesji Komisji (Nowy Jork, 9–13 kwietnia 2007 r.) delegacja polska przedstawiła stanowisko rządu RP na temat kwestii zmieniających się struktur wieku populacji i ich wpływu na rozwój,
• na 41. Sesji Komisji (Nowy Jork, 7–11 kwietnia 2008 r.) delegacja polska przedstawiła stanowisko rządu RP na temat krajowych doświadczeń w ramach urbanizacji, migracji wewnętrznej i rozwoju,
• na 42. Sesji Komisji (Nowy Jork, 30 marca – 3 kwietnia 2009 r.) delegacja polska przedstawiła stanowisko rządu RP na temat polskich doświadczeń w zakresie implementacji Programu Działań oraz problematyki ludnościowej pt. „Wkład Planu Działania Międzynarodowej Konferencji Ludność i Rozwój (ICPD) w międzynarodowe cele rozwoju, uwzględniające Milenijne Cele Rozwoju”,
•  na 43. Sesji Komisji (Nowy Jork, 12–16.04.2010 r.) nt. „Zdrowie, zapadalność na choroby, umieralność i rozwój” delegacja polska przedstawiła stanowisko rządu RP na temat sytuacji demograficznej w Polsce, stanu i zmniejszenia umieralności ludności, w tym niemowląt i dzieci,
•  na 44. Sesji Komisji (Nowy Jork, 11.04−15.04 2011 r.) nt. „Płodność, zdrowie prokreacyjne i rozwój” delegacja polska przedstawiła stanowisko rządu RP na temat polskich doświadczeń w zakresie płodności, zdrowia prokreacyjnego i rozwoju,
• na 45 Sesji Komisji (Nowy Jork, 23.04−27.04 2012 r.) nt. „Młodzieży i ludzi młodych” delegacja polska przedstawiła stanowisko rządu RP na temat polskich doświadczeń w zakresie sytuacji demograficznej dotyczącej młodzieży i młodych ludzi, edukacji młodzieży i młodych ludzi, migracji, małżeństw, płodności i urodzeń ludności oraz zdrowia prokreacyjnego młodzieży i młodych ludzi w Polsce.
•  na 46 Sesji Komisji (Nowy Jork, 21.04−26.04 2013 r.) nt. „Nowe trendy w migracjach - aspekty demograficzne” (New trends in migration – demographic aspects). Polska delegacja przedstawiła stanowisko Rządu RP na temat współczesnych tendencji migracji wewnętrznych i zagranicznych Polski na tle sytuacji demograficznej. Aspekty demograficzne migracji dotyczą szczególnie masowej emigracji zarobkowej młodych, wykształconych ludzi w poszukiwaniu zatrudnienia na rynkach zachodnioeuropejskich (Wlk. Brytanii, Niemiec, Irlandii i In.). Określenie zasad i kierunków polityki migracyjnej Polski w dobie integracji europejskiej stanowią jeden z ważnych celów założeń polityki ludnościowej kraju.
• na 47 Sesji Komisji (Nowy Jork, 7.04−11.04 2014 r.) nt. „Przegląd stanu i postępów w realizacji wdrażania Programu Działań Międzynarodowej Konferencji nt. Ludności i Rozwoju” (Assessment of the status of implementation of the Programme of Action of the International Conference on Population and Development). Polska delegacja przedstawiła stanowisko Rządu RP na temat współczesnej sytuacji demograficznej Polski, równego traktowania obywateli, sytuacji zdrowotnej oraz zdrowia prokreacyjnego, zagadnień polityki prorodzinnej i ludnościowej, migracji oraz rozwoju.

Ważnym elementem współdziałania RRL z ONZ są odpowiedzi na kolejne ankiety ONZ w sprawach ludnościowych, które zatwierdza Rada Ministrów RP. Odpowiedzi na VIII Ankietę ONZ udzielono w 1998 roku. W roku 2004 RRL odpowiedziała na IX ankietę ONZ nt. Ludności i Rozwoju w brzmieniu przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 16 marca 2004 r. W 2009 r. RRL opracowała i przekazała do Dyrektora Biura Ludnościowego ONZ odpowiedź Rządu polskiego na X ankietę ONZ nt. Ludności i Rozwoju. W ankiecie przedstawiona została Polska na tle polityki ludnościowej oraz działania Rządowej Rady Ludnościowej. Zaprezentowano w niej osiągnięcia I Kongresu Demograficznego, współpracę międzynarodową Rady z organizacjami międzynarodowymi, w tym w szczególności z Komisją Ludności i Rozwoju ONZ oraz polską politykę milenijną.

W 2012 r. Rządowa Rada Ludnościowa przygotowała odpowiedź na kwestionariusz ONZ (Global Survey ICPD Beyond 2014) dotyczący przeglądu implementacji Programu Działania Międzynarodowej Konferencji nt. Ludności i Rozwoju (ICPD). Kwestionariusz posłużył przygotowaniu raportu regionalnego, który został zaprezentowany podczas Konferencji Europejskiej Komisji Gospodarczej (EKG) ONZ nt. Ludności (1-2 lipca 2013r.) w Genewie oraz stanowił wkład do przygotowania przez Sekretarza Generalnego ONZ raportu globalnego. W ankiecie przedstawiona została Polska na tle polityki ludnościowej oraz działania Rządowej Rady Ludnościowej. Zaprezentowano w niej osiągnięcia II Kongresu Demograficznego 2012, współpracę międzynarodową Rady z organizacjami międzynarodowymi, w tym w szczególności z Komisją Ludności i Rozwoju ONZ oraz polską politykę związaną z realizacją Celów Milenijnych.

W 2014 r. Rządowa Rada Ludnościowa przygotowała odpowiedź na XI ankietę ONZ nt. Ludności i Rozwoju (United Nations Inquiry among Governments on Population and Development), w zakresie sytuacji demograficznej (stan, wzrost i rozmieszczenie ludności oraz procesy urbanizacyjne, płodność, migracje zagraniczne) oraz polityki rodzinnej, kwestii planowania rodziny i zdrowia prokreacyjnego oraz zdrowia ludności (m.in. zdrowia matek, dzieci i młodzieży). W kwestionariuszu przedstawiona została Polska na tle polityki ludnościowej oraz działania Rządowej Rady Ludnościowej. Zaprezentowano osiągnięcia II Kongresu Demograficznego 2012, współpracę międzynarodową Rady z organizacjami międzynarodowymi, w tym w szczególności z Komisją Ludności i Rozwoju.

Istotnym elementem współpracy RRL z ONZ jest jej współdziałanie z UNFPA. W latach 1997–1999 zrealizowano projekt badawczy pt. "Polityka ludnościowa i strategia jej wdrażania". Obejmował on dwa tematy:

1. Promocja zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego w systemie edukacji i poprzez system edukacji – wykonany w Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN.
2. Promocja zdrowia matki i dziecka, ze szczególnym uwzględnieniem planowania rodziny – wykonany w Instytucie Matki i Dziecka. Rządowa Rada Ludnościowa koordynowała cały projekt, który zakończono w 1999 roku. 

Kolejnym obszarem współpracy RRL z UNFPA była realizacja programu pt. „Szkolenie dla pielęgniarek szkolnych i pediatrycznych na temat zdrowia prokreacyjnego, chorób przenoszonych drogą płciową i profilaktyki HIV/AIDS”. Program został zrealizowany w latach 2000–2002 we wschodnich i środkowych regionach Polski, a następnie przedłużono go do maja 2005 r.

W latach 2001–2004 Polska została wybrana do Europejskiego Komitetu Ludnościowego (CAHP). Przedstawiciele Rządowej Rady Ludnościowej reprezentowali Polskę w Europejskim Komitecie Ludnościowym i Europejskiej Sieci Ludnościowej Rady Europy w Strasburgu. Zgodnie z przyjętymi przez Radę Europy regułami w latach 2002–2003 przedstawiciel RRL reprezentujący Polskę brał udział w pracach Europejskiego Komitetu Ludnościowego na prawach stałego członka, który zwykle obraduje na dwóch sesjach w roku, letniej i jesiennej.

X posiedzenie CAHP (1–2 grudnia 2005 r.) było ostatnim posiedzeniem Komitetu Demograficznego; uczestników posiedzenia poinformowano, iż w wyniku postanowień przyjętych na Trzecim Szczycie Rady Europy w Warszawie, Sekretarz Generalny Rady Europy zawiesił działalność Komitetu Demograficznego Rady Europy z końcem 2005 roku.

 

• Współpraca z Komitetem Nauk Demograficznych PAN, Polskim Towarzystwem Demograficznym, Głównym Urzędem Statystycznym, uczelniami i stowarzyszeniami naukowymi w celu rozwijania badań i upowszechniania wiedzy demograficznej

Z inicjatywy Rządowej Rady Ludnościowej odbywał się od września 2001 r. do listopada 2002 r. I Kongres Demograficzny w Polsce pod honorowym patronatem Prezydenta RP z Komitetem honorowym składającym się z najwyższych władz państwa (marszałkowie Sejmu i Senatu RP, Premier RP) oraz Prymasa Polski. Przesłanką jego zwołania była troska o tworzenie takich warunków, które sprzyjałyby zachowaniu ciągłości pokoleń i spójności społeczeństwa. W Polsce dokonują się bowiem bardzo ważne dla przyszłości narodu i państwa przemiany, w tym przemiany demograficzne. Programowym celem Kongresu było:

• określenie stanu i perspektyw rozwoju demograficznego Polski,
• ustalenie charakteru, metod i środków polityki ludnościowej w Polsce u progu nowego wieku i członkostwa w Unii Europejskiej,
• ocena dorobku polskiej demografii, sprecyzowanie potrzeb dalszego jej rozwoju, metod badawczych i dydaktyki.

Program Kongresu został zrealizowany w pełni. Pokłosiem obrad sesji inauguracyjnej, sesji tematycznych, regionalnych oraz dwudniowej sesji podsumowującej jest bogaty zestaw publikacji książkowych.

Podsumowując przedstawione w toku obrad Kongresu wyniki badań należy podkreślić ich dużą przydatność dla różnych obszarów polityki społecznej, w tym dla polityki demograficznej. Dokonana prezentacja ogólnokrajowych i regionalnych uwarunkowań oraz skutków procesów demograficznych, a także ich implikacji dla rozwoju ekonomicznego i społecznego pozwoli lepiej opracować metody i środki sprzyjające integracji społecznej oraz przeciwdziałać społecznym patologiom i marginalizacji różnych kategorii społecznych. Szczególnie cenne są w tym zakresie wnioski na temat kondycji polskiej rodziny, dzieci i młodzieży oraz osób starszych. Istotne wnioski i rekomendacje zostały zebrane również w odniesieniu do problemów i perspektyw społecznej integracji osób niepełnosprawnych. Kongres stworzył też otwarte forum dla szerokiej wymiany doświadczeń w zakresie realizowanych i pożądanych działań samorządów szczebla wojewódzkiego, powiatowego i gminnego oraz organizacji pozarządowych.

Podczas obrad I Kongresu Demograficznego został wysunięty postulat zorganizowania II Kongresu, jak również został zgłoszony w przesłaniu końcowym I Kongresu.

II Kongres Demograficzny, nad którym honorowy patronat objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Pan Bronisław Komorowski odbywał się w okresie 22 marca–23 listopada 2012 r. pod tytułem „Polska w Europie – Przyszłość demograficzna”.

Na pilną potrzebę interdyscyplinarnego podejścia do procesów demograficznych zachodzących w naszym kraju zwracała uwagę Rządowa Rada Ludnościowa w swoich corocznych raportach „O sytuacji demograficznej Polski”. Postulat ten znalazł również akceptację Komitetu Stałego Rady Ministrów.

Rządowa Rada Ludnościowa była inicjatorką przygotowań do II Kongresu Demograficznego, którego współorganizatorem był Główny Urząd Statystyczny. Przewodniczący Rządowej Rady Ludnościowej zwrócił się do przedstawicieli Kancelarii Prezydenta, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Prezesa Polskiej Akademii Nauk, Prezesa GUS oraz przedstawicieli związków zawodowych, pracodawców, organizacji samorządowych i pozarządowych o udział w Komitecie Kongresu. Wszyscy zaproszeni zaakceptowali swoje uczestnictwo w przygotowaniu Kongresu.

II Kongres Demograficzny stanowił podstawę do zainteresowania problematyką rozwoju demograficznego Polski gremiów naukowych, rządowych, samorządowych, organizacji pozarządowych, Kościołów i możliwie wszystkich Polaków. Temu posłużyła przyjęta formuła Kongresu.

W styczniu 2011 r. powołano Zespół do spraw aktualizacji założeń programu działań w zakresie polityki ludnościowej, w skład którego weszli członkowie Rady – przedstawiciele nauki oraz ministerstw. Zespół przygotował projekt „Założeń polityki ludnościowej Polski”, który był przedmiotem obrad i oceny Rządowej Rady Ludnościowej, a następnie  został przedłożony pod obrady Kongresu.

Pod patronatem Kongresu w 2012 r. odbyło się wiele konferencji i seminariów środowiskowych oraz regionalnych poświęconych aktualnym problemom demograficznym Polski.

Podczas oficjalnego otwarcia Kongresu - Sesji Inaugurującej II Kongres Demograficzny w Polsce (w dniach 22-23 marca 2012 roku w Warszawie) - został zaprezentowany projekt „Założeń polityki ludnościowej Polski”, nad którym odbyła się dyskusja. Toczyła się ona w formie wymiany doświadczeń międzynarodowych oraz dyskusji panelowych poświęconych ośmiu obszernym zagadnieniom, szczególnie ważnym dla właściwego kształtowania polityki ludnościowej Kraju.

W dniach 22-23 listopada 2012 roku odbyła się Sesja Końcowa - zamykająca II Kongres Demograficzny, w trakcie której organizatorzy 15. konferencji i seminariów zaprezentowali wynikające z nich wnioski.

Wiodącym tematem Końcowej Sesji Kongresu była kolejna wersja projektu „Założeń polityki ludnościowej Polski”. Dyskusje nad propozycjami rozwiązań zawartych w dokumencie odbyły się w trakcie pięciu sesji panelowych, w których dyskutowali przedstawiciele:

• pracodawców,
• związków zawodowych,
• Kościołów i organizacji pozarządowych,
• samorządów,
• Rządu.

Rezultatem debaty były propozycje i uwagi do projektu „Założeń...”, które zostały skrupulatnie wykorzystane przez autorów dokumentu.

Uczestnicy Kongresu zostali zapoznani z wynikami Narodowego Spisu Powszechnego 2011.

Na zakończenie Kongres przyjął dwa ważne dokumenty:

• projekt „Założeń polityki ludnościowej Polski”, rekomendując przedłożenie go władzom RP. Dokument, po wniesieniu uwag zgłoszonych w trakcie Kongresu został we wrześniu 2013 r. przedłożony pod obrady Komitetu Stałego Rady Ministrów. Po uwzględnieniu uwag KSRM dokument  w nowej wersji pt. „Rekomendacje Rządowej Rady Ludnościowej w zakresie polityki ludnościowej Polski” jest obecnie przedkładany pod obrady Komitetu Stałego Rady Ministrów.
• Deklarację II Kongresu Demograficznego, przygotowaną przez zespół pod przewodnictwem Prezesa PAN prof. Michała Kleibera.